شهلا شفیق

شهلا شفیق؛ جامعه‌شناس، نویسنده و پژوهشگر ایرانی‌ در فرانسه.

شهلا شفیق، جامعه‌شناس، نویسنده و پژوهشگر ایرانیِ مقیم فرانسه است. حوزۀ تخصصی او بر تحلیل نظری و جامعه‌شناختی پیوند میان اسلام‌گرایی سیاسی، مناسبات جنسیتی و ساختارهای اجتماعی متمرکز است. او به‌دلیل فعالیت‌های علمی و مدنی، نشان لژیون دونوُر فرانسه را دریافت کرده و آثار متعددی در مسائل زنان، توتالیتاریسم و ادبیات منتشر کرده است.

زندگی‌نامه

شهلا شفیق در خانواده‌ای غیرمذهبی رشد کرد و او هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ش، فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد. پس از استقرار جمهوری اسلامی شفیق از ایران مهاجرت کرد. شفیق در سال ۲۰۰۹م، دکترای جامعه‌شناسی خود را از دانشگاه دوفین پاریس دریافت کرد. رسالۀ او با عنوان «اسلام سیاسی و جنسیت» جایزۀ بهترین پژوهش دانشگاهی روزنامۀ لوموند را دریافت کرد که از جوایز معتبر علمی در فرانسه به‌شمار می‌رود.

دیدگاه‌ها

محور اصلی اندیشه‌های شهلا شفیق، تحلیل سازوکارهای شناختی و اجتماعیِ نظام‌های ایدئولوژیک بر پایۀ تفکیک جنسیتی است.

• شفیق، اسلام‌گرایی سیاسی را ایدئولوژی‌ مبتنی بر تفکیک جنسیتی و نظم مردسالارانه می‌داند که از شریعت برای تبیین نابرابری‌ها استفاده می‌کند.
• سکولاریسم از منظر شفیق، امکان تنظیم عقلانیِ مناسبات اجتماعی را فراهم می‌کند؛ بنابراین، خروج دین از عرصۀ قانون‌گذاری، شرط لازم برای تضمین آزادی عقیده است.
• تلاش برای تحقق برابری جنسیتی در چارچوب آموزه‌های دینی، به تقویت هویت‌های مذهبی و بازتولید اسلام‌گرایی می‌انجامد. شفیق تأکید می‌کند که برابری جنسیتی تنها در بستر حقوقی و بر مبنای اصول فرادینی و جهان‌شمول امکان‌پذیر است.
• او حجاب را در نظام‌های ایدئولوژیک، ابزار سامان‌دهی معرفتیِ هویت جمعی و تفکیک جنسیتی در فضای عمومی می‌داند.
• در واکنش به جنبش Me Too، شفیق ضمن دفاع از «آزادی اغواگری دوطرفه»، آزار جنسی را پدیده‌ای مرتبط با قدرت می‌داند که در آن فرد به «شیء» تقلیل یافته و رضایت متقابل وجود ندارد.

فعالیت‌های شهلا شفیق

فعالیت‌های شفیق در دو حوزۀ فکری و مدنی متمرکز است. او به‌عنوان تحلیل‌گر در همایش‌ها و رسانه‌های بین‌المللی به بررسی وضعیت حقوق زنان و پیامدهای حاکمیت قوانین مذهبی می‌پردازد. در عرصۀ ادبی نیز با نگارش داستان و نمایشنامه، تجربه‌های تبعید، زندان و مهاجرت را بازنمایی کرده است. نقش او به‌عنوان رابط فرهنگی میان فضای فکری ایران و فرانسه، به‌ویژه در موضوعاتی چون لائیسیته و حقوق شهروندی، قابل توجه است.

مسئولیت‌ها

شهلا شفیق از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴م با آژانس توسعۀ روابط بین‌فرهنگی شهروندی همکاری داشت و از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹م عضو شورای عالی برابری زنان و مردان در کشور فرانسه است. فعالیت‌های او در آژانس توسعۀ روابط بین‌فرهنگی شهروندی شامل مدیریت پروژه‌های پیشگیری از خشونت علیه زنان، آموزش و حمایت از زنان مهاجر و ترویج سکولاریسم در جوامع چندفرهنگی بوده است. شفیق در سال ۲۰۰۸م به‌عنوان چهرۀ برتر گفت‌وگوی بین‌فرهنگی اروپا مورد تقدیر قرار گرفت.

آثار و نوشته‌ها

کتاب «زنان زیر حجاب؛ چهرۀ قوانین اسلامی»، کتاب «توتالیتاریسم اسلامی؛ پندار یا واقعیت؟»، کتاب «اسلام سیاسی، جنسیت و جنس‌گونگی» و همچنین آثار ادبی مانند «جاده و مه» و «از آینه بپرس»، بخش از آثار شهلا شفیق است.

منابع

• «اسلام، جنس و جنسیت»، وب‌سایت شخصی شهلا شفیق، تاریخ بارگذاری: 13 می 2014م.
• «اسلام‌گرایی، انقلاب ایران و فمینیسم اسلامی»، وب‌سایت شخصی شهلا شفیق، تاریخ بارگذاری: 18 آپریل 2021م.
• «ایدئولوژی و لباس: حجاب و سیاست در گفت‌وگو با شهلا شفیق»، وب‌سایت شخصی شهلا شفیق، تاریخ بارگذاری: 1 نوامبر 2018م.
• «شهلا شفیق: با دفاع از خشونت نمی‌توان از آزادی دفاع کرد»، وب‌سایت شخصی شهلا شفیق، تاریخ بارگذاری: 27 ژانویه 2018م.
• «شهلا شفیق»، وب‌سایت شخصی شهلا شفیق، تاریخ بازدید: 22 آذر 1404ش.
• «شهلا شفیق»، وب‌سایت نشر دنا، تاریخ بازدید: 22 آذر 1404ش.
• «کتاب‌ها»، وب‌سایت شخصی شهلا شفیق، تاریخ بازدید: 22 آذر 1404ش.
• «قدردانی فرانسه از سه دهه تلاش فکری و اجتماعی شهلا شفیق»، وب‌سایت rfi، تاریخ بارگذاری: 23 مارس 2017م.