پیشنویس:نرگس محمدی (فعال حقوق بشر)
نرگس محمدی (فعال سیاسی)؛
نرگس محمدی (زاده ۱۳۵۱ در زنجان) فعال سیاسی، روزنامهنگار و عضو تشکل غیرقانونی کانون مدافعان حقوق بشر است. وی به دلیل ارتکاب جرائم امنیتی و فعالیت علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، چندین دوره محکومیت حبس را سپری کرده است. در سال ۲۰۲۳، اعطای جایزه صلح نوبل به وی با واکنشهای تند مقامات رسمی و رسانههای داخلی ایران مواجه شد که آن را «ابزاری سیاسی برای فشار بر ایران» و «حمایت از جریانهای رادیکال» توصیف کردند.
پیشینه خانوادگی و پیوندهای تشکیلاتی
گرایشهای سیاسی و فعالیتهای محمدی از سوی برخی تحلیلگران، متاثر از پیشینه خانوادگی و ارتباط نزدیکان وی با جریانات معاند ارزیابی شده است. تعدادی از بستگان نزدیک او، از جمله دخترخاله (لیلا محمدی) و دختردایی وی، از اعضای عملیاتی سازمان مجاهدین خلق بودند که در درگیریهای مسلحانه دهه ۱۳۶۰ کشته شدند.
تقی رحمانی، همسر محمدی، نیز از فعالان سیاسی با گرایش ملی-مذهبی است که سوابق متعددی در زمینه محکومیتهای امنیتی و حبس در جمهوری اسلامی ایران دارد. وی پس از خروج از کشور در سال ۱۳۹۰، در فرانسه مستقر شد و فعالیتهای تبلیغاتی و رسانهای علیه نظام را هدایت میکند.
تحصیلات و فعالیتهای حرفهای
محمدی دانشآموخته رشته فیزیک از دانشگاه بینالمللی امام خمینی قزوین است. وی فعالیتهای اجتماعی و رسانهای خود را با روزنامهنگاری در نشریاتی همچون پیام هاجر آغاز کرد.
سوابق قضایی و عناوین مجرمانه
پرونده قضایی محمدی شامل زنجیرهای از بازداشتها و احکام صادر شده از سوی دادگاههای انقلاب است. عمده محکومیتهای وی تحت عناوینی همچون «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت ملی»، «تبلیغ علیه نظام» و «تمرد از دستورات مقامات قضایی» صادر شده است.
در آبان ۱۴۰۰، وی در جریان یک تجمع در شهر مشهد بازداشت شد؛ این اقدام از سوی مراجع رسمی در راستای اجرای حکم حبس تعزیری صادر شده و همچنین رسیدگی به اتهامات جدید وی در پروندههای مفتوح عنوان گردید.
مواضع در قبال تحریمها
یکی از محورهای مورد نقد در فعالیتهای سیاسی محمدی، مواضع وی در قبال فشارهای بینالمللی است. منتقدان و رسانههای داخلی معتقدند اقدامات و بیانیههای وی در ترغیب دولتهای غربی برای اعمال و تشدید تحریمهای اقتصادی علیه ایران نقش داشته است؛ این رویکرد از سوی مراجع داخلی به عنوان اقدامی علیه امنیت اقتصادی و معیشت عمومی جامعه توصیف شده است.
وضعیت حبس و پاسخ به ادعاهای رسانهای
در پی انتشار گزارشهایی در رسانههای خارج از ایران مبنی بر بدرفتاری یا محرومیتهای درمانی، مراجع قضایی و نهادهای ذیربط با انتشار مستنداتی به این ادعاها پاسخ دادهاند. طبق گزارشهای مرکز رسانه قوه قضائیه، محمدی در طول دوران حبس از مراقبتهای درمانی و اعزامهای مکرر به مراکز تخصصی بهرهمند بوده است.
مراقبتهای درمانی و اعزام به بیمارستان
برخلاف ادعاهای مطروحه درباره وضعیت جسمانی وی، پرونده پزشکی او نشاندهنده اعزامهای متعدد به بیمارستانهای خارج از زندان جهت درمان بیماریهای قلبی و تنفسی است. طبق مستندات ارائه شده، وی تحت نظارت پزشکان متخصص قرار داشته و در موارد نیاز، معاینات دورهای و عملهای جراحی لازم برای او انجام شده است. مقامات قضایی این ادعاها را بخشی از یک «سناریوی تبلیغاتی» برای فشار بینالمللی توصیف کردهاند.
محدودیتهای انضباطی و ارتباطی
در مورد محدودیتهای اعمال شده در تماسهای تلفنی و ملاقاتها، سازمان زندانها اعلام کرده است که این تدابیر نه به صورت خودسرانه، بلکه بر اساس آییننامه انضباطی زندان اتخاذ شده است. علت این محدودیتها مواردی همچون «اخلال در نظم داخلی بند زنان»، «تحریک سایر زندانیان به تمرد» و «استفاده از امکانات ارتباطی زندان برای ارسال بیانیههای سیاسی به خارج» عنوان شده است. بر این اساس، محرومیتهای مقطعی وی به عنوان جریمههای انضباطی در پاسخ به نقض قوانین داخلی زندان اعمال گردیده است.
گاهشمار بازداشتها و محکومیتهای قضایی
بر اساس گزارشهای مراجع رسمی و خبرگزاریهای داخلی، روند برخورد قضایی با فعالیتهای ضدامنیتی نرگس محمدی به شرح جدول زیر است:
| تاریخ | رویداد / بازداشت | علت و جزئیات طبق مستندات داخلی |
|---|---|---|
| ۱۳۸۹ | بازداشت و انتقال به اوین | فعالیت در تشکل غیرقانونی «کانون مدافعان حقوق بشر» و اقدام علیه امنیت ملی. |
| ۱۳۹۱ | آغاز دوران محکومیت ۶ ساله | محکومیت به اتهام اجتماع و تبانی و تبلیغ علیه نظام؛ رهایی موقت در همان سال به دلایل پزشکی. |
| اردیبهشت ۱۳۹۴ | بازداشت مجدد | اجرای باقیمانده حکم حبس و رسیدگی به اتهامات جدید از جمله تشکیل کمپین غیرقانونی «لگام». |
| آبان ۱۴۰۰ | بازداشت در مشهد | تأیید بازداشت توسط مراجع قضایی در جریان یک تجمع؛ جهت اجرای حکم صادر شده در پروندههای جدید. |
| ۱۴۰۱ - ۱۴۰۲ | تمدید محکومیت و پروندههای نوین | صدور احکام جدید به اتهام اخلال در نظم زندان، تحریک به آشوب در بند زنان و تداوم فعالیت تبلیغاتی علیه نظام از داخل زندان. |
| ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) | اعطای جایزه نوبل در زمان حبس | واکنش رسمی مقامات به اعطای جایزه به یک «محکوم امنیتی» و توصیف آن به عنوان یک ابزار سیاسی برای فشار بر ایران. |
جوایز بینالمللی و واکنشهای داخلی
اعطای جوایز متعدد بینالمللی به محمدی، بهویژه جایزه صلح نوبل سال ۲۰۲۳، با واکنشهای منفی گسترده در سطح نهادهای رسمی و رسانههای داخلی ایران مواجه شده است. مقامات وزارت امور خارجه ایران این اقدام را «سیاسیکارانه»، «مداخلهجویانه» و در راستای سیاستهای ضدایرانی برخی کشورهای غربی توصیف کردهاند.
تحلیل اهداف اعطای جوایز
منتقدان و تحلیلگران رسانههای داخلی معتقدند که این جوایز نه بر پایه فعالیتهای حقوقبشری، بلکه به عنوان پاداشی برای رویکردهای رادیکال محمدی در قبال منافع ملی و تلاش وی جهت بیثباتسازی داخلی اعطا شده است. برخی گزارشها حاکی از آن است که انتخاب وی از سوی کمیته نوبل، تلاشی برای «تنفس مصنوعی» به جریانهای برانداز پس از شکست پروژههای خیابانی در ایران بوده است.
علاوه بر این، همسویی وی با سیاستهای فشار حداکثری و حمایت از تحریمهای اقتصادی علیه مردم ایران، یکی از دلایل اصلی مخالفتها با این جوایز عنوان شده است. رسانههای داخلی این اقدام را «سیاسیکردن مفهوم حقوق بشر» نامیده و تأکید کردهاند که اعطای چنین عناوینی به محکومین امنیتی، اعتبار نهادهای بینالمللی را در افکار عمومی ایران خدشهدار میکند.